Podróż do Krainy Liter

O tym, jak wielkie znaczenie ma znajomość liter, nie trzeba nikogo przekonywać. To umiejętność, która zostaje z dzieckiem na całe życie. Opanowanie czytania i pisania są niezbędne do zdobywania nowej wiedzy i funkcjonowania w otaczającej rzeczywistości.

Właściwie zorganizowane zabawy w poznawanie liter przyczyniają się do rozwoju funkcji poznawczych: analizatora wzrokowego, analizatora słuchowego, koordynacji wzrokowo-ruchowej, spostrzegawczości, koncentracji, pamięci, uwagi, mowy, umiejętności operowania informacjami. Poprzez odpowiednio dobrane zabawy można też wpływać na rozwój małej motoryki, uczyć dziecko pokonywania trudności, kształtować w nim poczucie odpowiedzialności oraz rozbudzać ciekawość poznawczą. A wymienione umiejętności są niezbędne do osiągnięcia tzw. dojrzałości szkolnej.

Wybitni psychologowie i pedagodzy są zgodni, że osiągnięcie odpowiedniego rozwoju poznawczego, emocjonalno-społecznego i fizyczno-somatycznego jest warunkiem osiągnięcia przez dziecko gotowości szkolnej, czyli – według słownika pedagogicznego – „takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu i opanowanie treści programowych klasy pierwszej”.

Wszyscy rodzice pragną, by ich dziecko było mądre, szybko się uczyło i odnosiło sukcesy w nauce oraz na innych polach. Nie dziwi więc fakt, że wielu z nich podejmuje próby wprowadzenia swoich pociech w świat liter już od najmłodszych lat. Tymczasem nauka abstrakcyjnych dla dziecka znaków, jakimi są litery, wymaga osiągnięcia odpowiedniego poziomu gotowości pewnych obszarów mózgu do przetwarzania różnego rodzaju bodźców. A tę gotowość dzieci osiągają w różnym czasie.

Zdecydowana większość naukowców, wśród nich dr Jane M. Heley – psycholog edukacyjny z Kolorado, autorka znanego na świecie przewodnika przybliżającego procesy rozwoju mózgu i uczenia się Your Child’s Growing Mind, twierdzi, że osiągnięcie tej gotowości następuje pomiędzy 5. a 7. rokiem życia. Są też tacy, np. Marsha Lucas albo David Elkind, którzy ostrzegają, że zbyt wczesne rozpoczęcie nauki może prowadzić do późniejszych kłopotów w szkole, gdyż naraża dziecko na presję zbyt wielkich oczekiwań i może wywołać strach przed porażką. Jak uniknąć tego błędu? Powinniśmy przede wszystkim pamiętać o tym, że każde dziecko jest inne. Bądźmy czujni i podążajmy za gotowością. Jeżeli nawet dwulatek wykazuje zainteresowanie literami, zadaje pytania, uczmy, tłumaczmy i wprowadzajmy go do krainy alfabetu. Jeśli jednak tej ciekawości na razie nie zauważamy, obserwujmy dziecko i czekajmy cierpliwie. Dopiero kiedy przyjdzie na to pora, starajmy się rozbudzić w nim zainteresowanie literami. Podejmując bowiem działania na siłę, można zniechęcić dziecko do nauki czegoś, do czego jego mózg nie jest jeszcze gotowy.  Warto co kilka tygodni próbować i ewentualnie podsuwać zabawki edukacyjne z literami. Za którymś razem dziecko z pewnością zacznie się nimi interesować.

Najlepszym sposobem przygotowania pociechy do poznawania liter będzie otoczenie jej książkami. Należy stworzyć takie środowisko, w którym narodzi się zainteresowanie lekturą. Dziecko to świetny obserwator i jeszcze lepszy naśladowca. Jeśli zobaczy, że rodzice czytają, będzie chciało spróbować tego samego. Dlatego tak ważne jest, aby od najmłodszych lat czytać w obecności dziecka, a z czasem razem z nim. Najpierw oczywiście w centrum zainteresowania malucha znajdą się kolorowe ilustracje, ale nadejdzie taki moment, że także litery przykują uwagę. Aby przyczynić się do przyspieszenia tego procesu, warto przesuwać palcem pod czytanym tekstem. W ten sposób nie tylko pokazujemy czytane wyrazy, ale również zasadę czytania od lewej strony do prawej. A systematyczne czytanie z równolegle prowadzoną zabawą poznawania liter sprawią, że po pewnym czasie dziecko samo będzie pokazywało w tekście litery, których obraz zapamiętało podczas zabawy.

Niezmiernie ważne w trakcie podróży przez Krainę Liter jest to, aby nauka odbywała się w sposób interesujący, a przede wszystkim – dopasowany do wieku dziecka. Najlepszą jej formą jest zabawa, która dostarcza wielu wrażeń, motywuje do wysiłku i do podjęcia dalszych działań. Nauka może odbywać się wszędzie i o każdej porze. Istotne są zaangażowanie i kreatywność rodziców.

Warto wykorzystać każdą nadarzającą się okazję do poznawania i utrwalania liter, ale kluczem do sukcesu jest cierpliwość i systematyczność – bez względu na to, czy naukę alfabetu rozpoczynamy z trzylatkiem, czy z pięciolatkiem. Nie oczekujmy przy tym zbyt wiele, nie okazujmy zniecierpliwienia, ponieważ to może zniechęcić dziecko. Po prostu bawmy się razem z nim.

Nauka alfabetu powinna być dla dziecka przyjemnością, dlatego warto korzystać z dostępnych na rynku pomocy. Zanim jednak wprowadzimy nowe elementy, gry lub nową zabawkę, powinniśmy najpierw sami zapoznać się z ich działaniem; sprawdzić, czy są dostosowane do wieku naszej pociechy.

Jakie produkty warto wziąć pod uwagę, aby nauka liter stała się dla dziecka przyjemnością? Bez wątpienia elementarze, wyklejanki, kolorowanki, filmy, karty edukacyjne, domino, magnesy, gry edukacyjne i zręcznościowe, sylabowe połówki, zestawy klocków z sylabami i oczywiście literaturę dziecięcą.

Dobrym pomysłem jest także zakup dużej tablicy i kolorowej kredy. Dzięki temu dziecko może ćwiczyć to, czego się nauczyło podczas samodzielnej zabawy. Można też sięgnąć po narzędzia nieco bardziej współczesne. Zalicza się do nich quizy multimedialne, zabawki interaktywne czy platformy edukacyjne. Taką nowoczesną platformą jest Squla, która dzięki wielobarwnym animacjom, filmom, quizom czy grom urozmaica naukę, zapewniając dziecku dobrą zabawę.

Najczęściej stosowaną metodą jest zapoznanie dziecka z samogłoskami, a następnie rozszerzanie poznawanych liter o spółgłoski. Daje to możliwość nie tylko zabawy w śpiewanie, czyli łączenie liter podczas odczytywania, ale także przygotowywania dziecka do czytania sylabami. Należy jednak pamiętać, aby poprawnie podawać dziecku nazwę spółgłoski. Pod żadnym pozorem nie mówimy „be” zamiast „b”, gdyż w przyszłości może mieć ono problemy z czytaniem.

Niezmiernie ciekawa i godna polecenia jest odimienna metoda wprowadzenia liter autorstwa dr Ireny Majchrzak. Rozpoczynamy od oswajania dziecka z literami jego imienia. Dla dziecka jego imię jest wyjątkowe, to klucz otwierający świat liter.

Zapisujemy imię dziecka na wizytówce, usztywniamy ją, odczytujemy i pozwalamy się nią bawić. Kiedy dziecko oswoi się z literkami w swoim imieniu, można wypisać imiona innych członków rodziny. Kolejnym etapem jest nazywanie przedmiotów w domu i zanoszenie wizytówek we wskazane miejsca. W ten sposób dziecko poznaje nie tylko litery, ale także ich znaczenie.

Co jest najważniejsze podczas nauki, jakakolwiek by ona była? Nie wolno zmuszać dziecka, jeśli nie jest na to gotowe. W przeciwnym razie efekt może być odwrotny do zamierzonego. Warto też pamiętać o przerwach przy pierwszych oznakach zmęczenia lub rozproszenia uwagi. Wspólne czytanie z którymś z rodziców powinno przecież kojarzyć się pozytywnie. Niech to będzie przyjemny rytuał. Trzeba też obserwować dziecko i zachęcać do ponownego podjęcia nauki, stosując atrakcyjne zabawy i pomoce.

Nauka liter to dopiero początek drogi do komunikowania się dziecka ze światem, pierwszy etap nauki czytania i pisania. Tylko motywacja ze strony dorosłych, pochwały, cierpliwość i systematyczna praca mogą zaprowadzić dziecko do Krainy Liter.